Reformasi dalam dunia Islam
dan dunia Barat adalah dua pengalaman yang berlainan. Bagi dunia Barat,
reformasi telah melahirkan suatu keperluan mendesak bagi memisahkan
agama dari dimensi dunia. Justeru, perjuangan reformis-reformis agama
Kristian seperti Martin Luther, John Calvin dan Thomas Aquinas umpamanya, sedikit demi sedikit telah menghasilkan konsep sekularisme iaitu 'separation of church (agama) and state (negara)'
. Namun, reformasi yang Islam alami bukanlah berlandaskan pengalaman
yang sebegitu rupa. Reformis-reformis Islam, seperti Jamaluddin Al-Afghani, Syeikh Muhammad Abduh, mahupun Hasan al-Banna
sendiri kesemuanya berkongsikan manhaj reformasi Islam yang serupa;
iaitu kembali kepada risalah yang satu iaitu Islam itu sendiri.
Dalam sejarah Islam
lagipun, Islam tidak pernah rugi dengan sebarang usaha-usaha reformasi
sebegini, selagimana usaha tersebut jujur kepada tradisi dan disiplin
ilmu yang berdasarkan al-Quran dan As-Sunnah. Umpamanya, di dalam
perbincangan kita tentang falsafah Barat, pengamalan ilmu mantik (logik) dari tamadun Greek, beriman kepada ayat-ayat mutasyabihat, dan juga konsep takdir dan usaha,
kebanyakan pemahaman yang kita terima hari ini adalah hasil daripada
pemahaman kritis dan kreatif oleh reformis-reformis Islam seperti Ibn Hazm Al-Andalusi, Imam Al-Ghazali dan Ibn Rusyd. Mungkin sahaja dari aspek pemahaman yang kita capai bukanlah serupa sebulat dengan para Sahabat, tetapi dari aspek ruhiah dan penghayatan, ia tetap selari dengan mabadi' (prinsip) Islam.
Ironinya, sebarang usaha
yang cuba menyimpulmati Islam, beserta sikap fanatik kepada mana-mana
individu ataupun pihak, itulah faktor-faktor yang membutakan masyarakat
daripada keindahan Islam. Justeru, sebagai tanda penghargaan kepada
golongan-golongan yang sentiasa berjihad untuk menyampaikan Islam dalam
bentuk yang senantiasa segar, berikut merupakan senarai tokoh-tokoh
reformis Islam kontemporari zaman kini :
Professor Dr Syeikh Ahmad Muhammad Al-Tayeb
Ditabalkan sebagai Syeikh
Al-Azhar pada Mac 2010, Syeikh Ahmad Tayeb merupakan Presiden Universiti
Al-Azhar selama 7 tahun. Beliau sebelum itu, merupakan Mufti Mesir
selama 2 tahun. Beliau pernah berkhidmat sebagai dekan di Fakulti
Pengajian Islam di Universiti Aswan dan Fakulti Teologi di Universiti
Islam Antarabangsa Pakistan. Syeikh Ahmad Tayeb juga memegang ijazah PhD
di dalam bidang Falsafah Islam dari Universiti Sorbonne.
Atas kapasiti beliau
sebagai Syeikh Al-Azhar, Syeikh Ahmad Tayeb banyak menggalakkan usaha
untuk kembali kepada akar umbi Islam dengan membuat keputusan
menyediakan pengajian berkenaan kesemua 4 mazhab utama Islam di
Universiti al-Azhar. Beliau juga mengkrtitik golongan Islamis yang
terlalu mementingkan aspek luaran seperti amalan menyimpan janggut dan
cara pemakaian Muslim tradisional sehinggakan mengabaikan pembangunan
ruhiah Muslim yang lebih utama. Di samping itu, beliau tidak
menggalakkan amalan pemakaian niqab kerana berpendapat ia bertentangan
dengan ajaran Islam
Recep Tayyip Erdoğan
Recep Tayyip Erdogan
merupakan Perdana Menteri Turki sejak 2003. Walaupun Turki terbina atas
ideal sekularisme sejak kejatuhan Empayar Uthmaniah, Erdogan banyak
menerajui reformasi ekonomi dan sosiopolitik Turki di dalam usahanya
untuk menegakkan negara Islam yang demokrasi sesuai dengan kerangka
politik Turki yang sekular.
Graduan Fakulti Ekonomi
dari Universiti Marmara pada 1981, Erdogan sebenarnya merupakan bekas
pemain bola sepak semi-professional sehingga 1982. Ketika memenangi
jawatan Datuk Bandar Istanbul pada 1994, ramai rakyat yang bimbang
bahawa beliau akan memaksa hukum Islam keatas masyarakat yang dominannya
beridelogi sekular. Tetapi, Erdogan menunjukkan aspek pragmatik beliau
dengan memfokuskan kearah masalah-masalah yang lebih kronik ketika itu
seperti masalah kekurangan air, pencemaran, dan trafik.
Ekonomi Turki dibawah beliau, menyaksikan rizab negara meningkat dari 26.5 billion dolar pada 2002 kepada 92.2 billion dolar pada 2011. Inflasi negara pula menurun dari 34.9% kepada 5.7%.
Erdogan paling dikenali di atas kritikan beliau ke atas tindakan Israel
yang menyerang flotila kemanusiaan ke Palestin pada 31 Mei 2009 ketika
Forum Ekonomi Dunia 2009.
Syeikh Dr Ali Juma'ah
Syeikh Ali Juma'ah
merupakan Mufti Mesir selepas Syeikh Ahmad Tayyeb. Merupakan salah
seorang cendekiawan Islam mutakhir ini, beliau bertanggungjawab
menguruskan Dar Al-Ifta Al-Masriyyah, sebuah badan
kajian undang-undang Islam di Mesir. Sebelum menjadi mufti, Syeikh Ali
Juma'ah berkhidmat sebagai professor bidang Usul al-Fiqh di Universiti
Al-Azhar.
Syeikh Ali Juma'ah mula
mendapat populariti dengan kemunculan beliau di media massa yang meluas,
khususnya melalui rakaman-rakaman ceramah beliau. Syeikh Ali Juma'ah
juga menghidupkan kembali amalan halaqah ilmu di Masjid
Al-Azhar serta membuka sesi soaljawab selepas Khutbah Jumaah yang
disampakan beliau di Masjid Sultan Hassan. Syeikh Ali Juma'ah terkenal
dengan kritikan beliau terhadap mana-mana pihak yang cuba untuk
menyimpulmati Islam dengan sebarang pembaharuan atau penyelewengan tanpa
mengambilkira tradisi dan thaqafah Islam itu sendiri
Sejak berkhidmat sebagai
Mufti Mesir, Syeikh Ali Juma'ah telah melakukan modernisasi pada sistem
penfatwaan negara. Beliau telah mengangkat Darul Ifta kepada sebuah
institusi dinamik yang mempunyai capaian antarabangsa dan sebuah kaunsel
fatwa beserta sistem 'checks and balances'. Fatwa-fatwa Darul Ifta'
kini boleh didapati samada melalui telefon mahupun internet. Syeikh Ali
juga lantang akan isu alam sekitar serta pernah menyuarakan idea tentang
menjadikan Madinah sebagai bandaraya hijau Islam yang pertama.
Dr Mohammed Badie
Dr Mohd Badie merupakan
Mursyidul Am gerakan Islam Ikhwanul Muslimin (IM) yang ke lapan selepas
Mahdi Akef turun dari posisi tersebut pada tahun 2010. Beliau merupakan
professor Patologi di Fakulti Veterinar di Universiti Beni Suef di
selatan Mesir. Beliau pernah dinamakan sebagai salah seorang 100 saintis
Arab teragung di dunia pada 1999.
Pelantikan Dr Mohd Badie
sebagai Mursyidul Am IM menandakan suatu peralihan konservatif di dalam
kepimpinan IM memandangkan latarbelakang beliau yang berorientasikan
pendidikan dan pendirian beliau yang konservatif. Namun, di dalam
ucaptama beliau, Dr Badie menekankan perlunya sebuah reformasi Islam
yang berdasarkan dialog dan pendekatan yang lembut. IM di bawah beliau,
banyak menjuarai aktiviti-aktiviti kemasyarakatan di Mesir dan
keterlibatan politik. Malahan IM mengambil pendirian yang unik di dalam
isu kebebasan agama dengan menyatakan perbuatan murtad tidak dikenakan
hukuman, tetapi dibenarkan ke atas semua Muslim.
Amr Khaled
Amr Khaled merupakan pendakwah dan aktivis sosial yang sangat berpengaruh di Mesir. Beliau pernah dianugerahkan sebagai "World's Most Influential Muslim TV Preacher" oleh majalah New York Times dan juga "13th Most Influential Person in The World"
oleh Majalah TIME. Beliau banyak berkomunikasi dengan masyarakat
melalui rancangan TV beliau dan juga kempen-kempen di Internet dengan
jumlah hits video Youtube melebihi 2 juta pada 2010.
Tarikan Amr Khaled
sebahagiannya berasal daripada penampilan beliau yang 'dekat' dengan
masyarakat. Beliau umpamanya, mempunyai latar belakang pendidikan yang
akademik iaitu sarjana dalam bidang akauntan. Beliau tiada pendidikan
agama secara formal, memakai tie serta blazer dan bukannya jubah, serta
janggut yang bercukur. Penampilan 'orang biasa' ini menyebabkan beliau
sangat popular terutamanya dengan golongan muda. Laman web beliau
diterjemahkan kepada lebih 20 bahasa, dan mampu memberi saingan terhadap
laman web Oprah Winfrey dari segi trafik pengunjung
Amr Khaled juga merupakan peneraju di dalam bidang hiburan Islam dengan produksi program realiti TV Muslim yang pertama bertajuk 'Mujaddidun'
di Dubai. Program tersebut menampilkan 16 peserta muda dari seluruh
negara Arab berentap untuk menghasilkan usaha-usaha yang membantu ke
arah pembangunan moral masyarakat mereka.
Yasmin Mogahed
Yasmin Mogahed (Mujahid)
merupakan penulis wanita Islam yang sangat terkenal di Amerika.
Merupakan sarjana dalam bidang psikologi dan pemegang Masters dalam
bidang jurnalis dari Universiti Winsconsin-Madison, Yasmin merupakan
kolumnis di Huffington Post dan juga suhaibwebb.com . Penulisan beliau
banyak berkisar tentang pembangunan spiritual dan peribadi muslim.
Beliau juga banyak memberi ceramah dan berkongsi pendapat tentang isu
feminisme di dalam Islam. Baru-baru ini, beliau menduduki tempat pertama
di dalam senarai "Top 40 influential Muslims under 40" (kategori wanita) anjuran majalah MBMuslima.
Dr Tariq Ramadan
Tariq Ramadan merupakan
cendekiawan Islam yang berpangkalan di Switzerland. Beliau memegang dua
PhD iaitu dalam bidang Pengajian Islam dan Arab dari Universiti Geneva
serta pengajian intensif (one-on-one) bersama ulama'-ulama' dari Universiti Al-Azhar dalam bidang Pengajian Islam. Merupakan cucu kepada pengasas Ikhwanul Muslimin
di Mesir, Hasan al-Banna, Dr Tariq Ramadan kini bertugas sebagai
profesor bidang Pengajian Islam Kontemporari di Fakulti Pengajian
Oriental di Universiti Oxford.
Membesar di Eropah, Dr
Tariq Ramadan menerajui pendapat akan perlunya pengamalan Islam yang
berlatarbelakangkan sejarah dan konteks budaya Eropah sepertimana
terdapatnya Islam yang berlatarbelakangkan Afrika dan Islam yang
berlatarbelakangkan Asia. Bagi beliau, Islam sebagai ar-risalah memberi
makna bahawa masyarakat Islam perlu mengambil pendekatan universal
bersama masyarakat dari golongan yang lain dan menunjukkan solidariti
mereka kepada dunia. Antara pendirian beliau yang kontroversial adalah
pendapat beliau yang menyeru semua negara-negara Islam untuk mengadakan
suatu moratorium ataupun penangguhan terhadap
pelaksanaan hukum hudud selagimana aspirasi dan hak-hak asasi manusia
seperti kebebasan bersuara, hak berfikir, peluang pendidikan dan
pekerjaan yang setaraf belum dicapai.
Kini merupakan Presiden
bagi European Muslim Network yang berpangkalan di Brussels, Dr Tariq
Ramadan juga berperanan sebagai penasihat agama kepada European Union.
Syeikh Dr Muhammad Afifi Al Akiti
Dr Afifi Al Akiti adalah
cendekiawan muda, teologis dan ahli falsafah Islam. Beliau merupakan
pensyarah di dalam bidang pengajian Islam di Fakulti Teologi di
Universiti Oxford. Beliau memperoleh PhD dalam bidang Medieval Arabic
Philosophy dari Universiti Oxford pada 2008 hasil tesis beliau yang
merupakan, buat pertama kalinya, koleksi tulisan ahli-ahli falsafah
Islam beserta manual yang kritis dan dinamik. Tesis beliau tersebut
dinamakan sebagai 'Major Madnun'
Berasal dari Perak, Malaysia, Syeikh Afifi mendapat pengiktirafan dunia apabila mengeluarkan fatwa "Defending the Transgressed by Censuring the Reckless against the Killing of Civilians"
bersempena tragedi pengeboman London pada 7 Julai 2005. Di dalamnya,
beliau mengkritik golongan pelampau dan ekstremis Islam yang mensasarkan
orang awam di dalam 'peperangan' mereka melawan Barat. Fatwa tersebut
dipuji oleh ramai cendekiawan-cendekiawan Islam dan mendapat pembacaan
yang meluas di Internet.
Dr Taha Jaber Al-Alwani
Dr Taha Jaber Al-Alwani
merupakan Presiden di Universiti Cordoba. Mendapat PhD dalam bidang
Perundangan Islam dan Usul Fiqh dari Universiti Al-Azhar, Dr Taha telah
berhijrah ke Amerika Syarikat pada 1983.
Di Amerika, pemikiran Dr
Taha menjadi lebih terbuka. Beliau menekankan kepentingan bagi
masyarakat Islam di Amerika untuk berintegrasi dengan masyarakat Amerika
secara umum. Beliau banyak menerajui pemikiran dan idea-idea baru yang
segar, yang mana banyak daripadanya telah berkembang menjadi
disiplin-disiplin ilmu dalam bidang pengajian Islam itu sendiri. Beliau
juga telah merangka Fiqh al-Aqalliyyat iaitu sebuah disiplin fiqh yang khusus untuk Muslim yang menetap di negara-negara yang mana mereka merupakan golongan minoriti.
Di dalam bukunya,
"Al-Tadabbur", Al-Alwani membincangkan bagaimana untuk memahami al Quran
menggunakan al Quran itu sendiri berbanding untuk bergantungharap
kepada mufassirin-mufassirin. Pendirian beliau ini berakar daripada
kepercayaan bahawa mufassirin al Quran tersebut mungkin mempunyai
latarbelakang hidup yang berbeza yang memungkinkan penafsiran al Quran
yang kurang sempurna.
Dr Mohamed Mursi
Dr Mohamed Mursi merupakan
Presiden Parti Kebebasan dan Keadilan, juga merupakan bekas ahli Maktab
Irsyad Ikhwanul Muslimin (IM). Mendapat PhD dalam bidang kejuruteraan
dari Universiti Southern California, beliau pernah mengajar di
universiti tersebut, sebelum pulang ke Mesir untuk berkhidmat di
Universiti Zaqaziq dalam fakulti yang sama. Dikenali ramai sebagai ahli
akademik yang kuat bekerja, beliau banyak terlibat dalam kajian dalam
bidang kejuruteraan terutama di dalam keterlibatan beliau bersama National Aeronautics and Space Administration (NASA) di dalam projek pembangunan enjin kapal angkasa ketika awal 80-an.
Beliau banyak mengkritik
tindakan kerajaan despotik Husni Mubarak. Beliau telah ditangkap ketika
28 Januari 2011 (semasa revolusi 25 Januari) waktu pagi Jumaat
Kemarahan. Ketika blok-blok penjara dirosakkan oleh rusuhan banduan
ketika revolusi 25 Januari, ramai banduan telah mengambil peluang dan
keluar dari penjara mereka. Namun, Dr Morsi enggan keluar dari penjara
beliau. Sebaliknya, beliau menghubungi stesen TV satelit dan agensi
berita untuk memaksa badan berkanun supaya mengumumkan sebab sebenar
beliau bersama beberapa pimpinan IM ditangkap.
Dalam peringkat negara, Dr
Mursi memainkan peranan aktif beliau sebagai ahli parlimen. Malahan,
beliau telah dipilih sebagai Ahli Parlimen terbaik bagi tahun 2000-2005
pada peringkat antarabangsa. Di dalam pilihanraya parlimen Mesir 2005,
Dr Mursi telah memenangi jumlah undian yang terbesar antara semua,
meninggalkan pencabarnya yang terdekat dengan margin yang besar. Tetapi
pengiraansemula undi menyaksikan kemenangan beliau dibatalkan, suatu
keputusan yang ramai penganalisis politik gambarkan sebagai tindakan
penyelewangan badan pilihanraya. Dr Mursi banyak menyumbang kepada
reformasi sosiopolitik IM bermula dengan 2004, kemudian pelancaran
program politikal IM pada 2007, diikuti dengan operasi politikal ketika
pilihanraya parlimen 2010.
Reformasi Yang Disalaherti
Sempit untuk kita mengutuk
sebarang usaha reformasi di dalam kerangka Islam kontemporari.
Lebih-lebih lagi dalam konteks umat Islam masakini. Dari segi ekonomi
contohnya, GDP keseluruhan negara Islam, walaupun dengan segala kekayaan
bahan mentah, minyak dan hasil agrikultur, GDP kita hanyalah 5.2% daripada GDP dunia. Dalam aspek sosio-politik, cuma 4 daripada 52 negara Islam merupakan negara yang benar-benar bebas dalam erti kata sebenar. Lihat pula markah negara-negara Islam di dalam "Corruption Perception Index". Hanya 6 negara Islam yang mendapat rating 5 (sederhana), manakala 6 daripada 10 negara yang paling korup adalah negara Islam (yang mana 3 yang teratas daripadanya adalah negara Islam).
Tiada sesiapa mampu menafikan perlunya ada reformasi dalam agama ini. Namun, subjek reformasi tersebut bukanlah Islam sebagai ad-din, tetapi penganut Islam itu sendiri. Lagipun Islam sebagai ad-din, bukan itu suatu reformasi cara hidup ?